ઈન્ટરનેટની નવી દુનિયા આવી રહી છે, તે ઈન્ટરનેટની સૌથી સલામતીવાળી દુનિયા હશે અને યૂઝરના ડેટાની સલામતી યૂઝરના હાથમાં જ હશે, તે બાબતને લગતા સમાચારો જ્યારથી વહેતા થયા છે ત્યારથી જ ઈન્ટરનેટ યૂઝરોને એ બાબતોને લઈને કુતૂહલ છે કે આ ઈન્ટરનેટની નવી દુનિયામાં શું હશે ? કોરોનાકાળમાં જ્યારે ટીવી, થિયેટર, રંગમંચ જેવાં પ્લેટફેર્મ બંધ હતાં ત્યારે માત્ર ઈન્ટરનેટ જ એક માધ્યમ હતું જેનાથી યૂઝર બહારના વિશ્વ સાથે જોડાયેલો હતો. આજનો માનવી એ ડિજિટલ નાગરિક બની ચૂક્યો છે, હાલના સમયમાં ભારતમાં ઈન્ટરનેટ વાપરનારની સંખ્યા 85 કરોડની આસપાસ છે, જે પાછલાં વર્ષોની તુલનાએ 43% જેટલો વધારો પામી છે તેમજ એક અંદાજ છે કે 2023ના અંત સુધીમાં આ સંખ્યા વધીને 100 કરોડને પાર હશે.
જ્યારે આટલી મોટી સંખ્યામાં ઈન્ટરનેટ યૂઝર ભારતમાં છે ત્યારે ઈન્ટરનેટ સલામતી પણ એટલી જ અગત્યની છે, કારણ કે આજની તારીખમાં બધા જ ઈન્ટરનેટ માફ્યિા એ ડિજિટલ ડેટાની પાછળ પડયા છે, જેની પાસે સૌથી વધુ ડેટા હોય તે વ્યક્તિ કે કંપની જ આજના સમયમાં અને આવનારા ભવિષ્યમાં સૌથી વધુ શક્તિશાળી હશે તેવું માનવામાં આવે છે. સાથે એ પણ વાસ્તવિકતા છે કે ભારત સરકારે છેલ્લાં ત્રણ વર્ષમાં યૂઝરના ડેટા સાથે ગેમ રમતી અને ડેટાને ચોરતી 300થી વધુ એપ્લિકેશનો પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે, પરંતુ મુદ્દાની વાત એ છે કે આ પ્રતિબંધિત એપ્લિકેશનો પાછા નવા નામ સાથે પાછી ડિજિટલ સાઇબર સ્પેસમાં આવી જાય છે તો આજના સમયમાં સરકાર માટે અને યૂઝર માટે ડેટા સુરક્ષા એ સૌથી મોટો અને વિકટ પ્રશ્ન બની ચૂક્યો છે, ત્યારે આવી એપ્લિકેશનો અને ડેટા માફ્યિાઓ પર નિયત્રંણ લાવવા માટે એક નવી ઈન્ટરનેટ દુનિયા ઊભી થઈ રહી છે, જેને વેબ 3.0ના નામથી ઓળખવામાં આવશે. તો આ કૉલમ થકી વેબ 3.0 શું છે, તેનાથી કયા પ્રકારની સલામતી મળશે અને તે વેબ 1.0 અને 2.0થી કેમ અલગ છે તે સમજીએ.
વેબ 3.0 શું છે ?
વેબ 3.0ને સલામત ઈન્ટરનેટ પ્લેટફેર્મ અથવા સલામત ઈન્ટરનેટ ફ્રેમવર્કના નામથી પણ ઓળખવામાં આવે છે. વધુમાં વેબ 3.0 એ એક પ્રકારની ડિસેન્ટ્રલાઈઝ અથવા વિકેન્દ્રિત પ્રકારની સિસ્ટમ છે, તે બ્લોકચેન ટેક્નોલોજી પર કામ કરે છે. જ્યાં યૂઝરનો અગત્યનો અને કીમતી ડેટા કોઈપણ એક સર્વર પર સંગ્રહીત થતો નથી પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં ફેલાયેલા નોડ્સ એટલે એક પ્રકારના હાઈ કોન્ફ્ગિરેશનવાળા કમ્પ્યૂટરમાં વહેંચાયેલો અને સંગ્રહાયેલો છે. જ્યારે યૂઝરનો અગત્યનો ડેટા બ્લોકચેન ટેક્નોલોજીમાં સંગ્રહીત કરવામાં આવે છે ત્યારે કોઈપણ હેકર માટે તેને હેક કરવો લગભગ અશક્ય છે.
જ્યારથી વેબ 3.0નો 100% અમલ કરવામાં આવશે ત્યારથી યૂઝરને આ તમામ ડેટા હેકિંગ સમસ્યાઓથી છુટકારો પામશે, કારણ કે વેબ 3.0માં ઉપયોગમાં આવતી વિકેન્દ્રિત સિસ્ટમનો સૌથી મોટો ફયદો એ છે કે તે કોઈપણ એક કંપની દ્વારા નિયંત્રિત નથી અને યૂઝરનું તેના ડેટા પર સંપૂર્ણ નિયંત્રણ હશે. મેટા, ગૂગલ, એમેઝોન જેવી કંપનીઓ અને અન્ય કંપનીઓ જો યૂઝરનો ડેટા વાપરવા માંગે તો પણ તે યૂઝરની પરવાનગી વગર તેનો ઉપયોગ કરી શકશે નહીં. તેમજ જાહેરાત કંપનીઓને વેચી શકશે નહીં અને ડેટા લીક દરમ્યાન સિસ્ટમની ખામીને ઉજાગર ન થવા દઈને આવી કંપનીઓ દ્વારા જે લૂલો બચાવ કરવામાં આવે છે તે નહીં થઈ શકે. જ્યાંથી ડેટા લીક થયો તેની જ જવાબદારી બનશે, ડેટા કલેક્ટ કરતી કંપનીઓ હવેથી એમના ટર્મ્સ એન્ડ કન્ડિશનમાં એવું નહીં લખી શકે કે અમે તમારો ડેટા સલામતીથી સાચવવાનો પ્રયત્ન કરીશું, પરંતુ ઇલેક્ટ્રોનિક્સ માધ્યમ હોવાને કારણે 100% બાંયધરી આપી શકતા નથી.
વેબ 3.0ને શા માટે સલામત વેબ દુનિયા માનવામાં આવે છે ?
વેબ 3.0ના પૂર્ણ પ્રકારના આગમન પછી, એટલે કે વેબ 3.0ની તમામ લાક્ષણિકતાઓ ઈન્ટરનેટની દુનિયામાં લાગુ પડાયા બાદ ઈન્ટરનેટ યૂઝર પોતે વધુ શક્તિશાળી બનશે, ટૂંકમાં, વેબ 3.0માં માલિકી અધિકાર હશે. અત્યારના સમયમાં ઘણી વખત એવું બને છે કે યૂઝર દ્વારા પોસ્ટ કે અપલોડ કરવામાં આવેલું કન્ટેન્ટ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફેર્મ પર અયોગ્ય ઠેરવવામાં આવે અને તે કન્ટેન્ટને ડિલીટ પણ કરવામાં આવે છે. અમુક વાર તો યૂઝરના એકાઉન્ટને પણ સસ્પેન્ડ કે બ્લોક કરવામાં આવે છે. વેબ 3.0ના સમયમાં દરેક યૂઝર પાસે તેમના પોતાના ડેટાને નિયંત્રિત કરવાના અધિકાર હશે અને યૂઝરનો ડેટા વેબ 2.0ની જેમ કોઈ એક કંપની પાસે નિયંત્રિત નહીં હોય તેમજ યૂઝર પોતાના ડેટાને પોતાની મરજી મુજબ હેન્ડલ અને નિયંત્રિત કરી શકશે તેવા તેની પાસે અધિકાર હશે. સાથે જ અગત્યની બાબત એ છે કે યૂઝરનો ડેટા તેની પોતાની ડિવાઇસમાં જ સંગ્રહ રહેશે, પરંતુ તે એન્ક્રિપ્ટેડ સ્વરૂમાં એટલે કે અવાચ્ય સ્વરૂપમાં હશે, તેથી કોઈ પણ જાણી શકશે નહીં કે કયા પ્રકારનો ડેટા છે તેમજ કયાં વપરાશકર્તાનો ડેટા છે. આ સ્થિતિમાં સોશિયલ મીડિયા અને ઈન્ટરનેટમાં જે રીતે કેટલીક કંપનીઓ અત્યારના સમયમાં ડેટા પર પોતાનો ઈજારો ધરાવે છે તેમનો ઈજારો રહેશે નહીં.
છેલ્લાં ઘણાં વર્ષોથી ઇન્ટરનેટની દુનિયામાં સાહિત્યચોરી ખૂબ પ્રચલિત અને સમગ્ર વિશ્વમાં ચર્ચાતો વિષય છે. જ્યારે એક ટેક રિપોર્ટર દ્વારા ઈન્ટરનેટ પર પોસ્ટ કરવામાં આવેલ ટોચની 19 સૌથી વધુ જોવાયેલી પોસ્ટનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવ્યું ત્યારે જાણવા મળ્યું હતું કે તેમાંથી માત્ર ચાર પોસ્ટ જ મૂળ હતી, એટલે કે ઈન્ટરનેટની દુનિયામાં નવી હતી, જ્યારે બાકીની 15 પોસ્ટ સાહિત્યચોરી હતી. વેબ 3.0માં સાહિત્યચોરી સંપૂર્ણ અટકી જશે, કારણ કે યૂઝર પાસે માલિકીહકનું લાઇસન્સ હશે.
વેબ 1.0 અને વેબ 2.0નો સમયગાળો અને તેના વિશેની માહિતી અને તફવત
વેબ 1.0 : 1989માં વેબ 1.0થી ઈન્ટરનેટની શરૂઆત થઈ હતી, તે ઈન્ટરનેટનું પૂર્ણપણે પ્રથમ પ્લેટફેર્મ ગણી શકાય છે જ્યાં યૂઝર ફ્ક્ત વેબસાઈટમાં આપવામાં આવેલા કન્ટેન્ટને બ્રાઉઝ કરી શકતો હતો. સાથે જ વેબસાઈટનું ઈન્ટરફેસ ખૂબ જ કંટાળાજનક હતું અને વેબસાઈટ પર માત્ર ટેક્સ્ટની હાજરી હતી. ટૂંકમાં, વેબસાઈટ સંપૂર્ણપણે સ્ટેટિક પ્રકારની હતી, મુખ્ય યૂઝર પાસે જ લોગિન અધિકાર હતો.
વેબ 1.0ના સમયગાળામાં યૂઝર વેબસાઈટમાં ટેક્સ્ટ સાથે વીડિયો, ઈમેજ અને એનિમેશન માણી શકતા ન હતા, વધુમાં તે સમયગાળામાં યૂઝર પાસે ટિપ્પણી કે કોમેન્ટ કરવાનો પણ અધિકાર ન હતો, આમ સમગ્ર ઈન્ટરનેટ વન-વે માધ્યમ બની ચૂક્યું હતું.
વેબ 2.0 : વેબ 2.0ની શરૂઆત 1999ના વર્ષથી થઈ ત્યારબાદ ઈન્ટરનેટ ખૂબ પ્રખ્યાત થયું અને ઈન્ટરનેટનો વ્યાપ પણ આખા વિશ્વમાં ફેલાયો, સાથે જ વેબ 2.0 એ જ સમયગાળો છે, જેમાં મોબાઈલ ફેન ટેક્નોલોજી, સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફેર્મ, વીડિયો કૉલિંગ અને ક્લાઉડ યુગનો પણ જન્મ થયો, સાથે જ ઈન્ટરનેટ ટુ વે ગેટ-વે બન્યું.
વધુમાં વેબ 2.0માં વેબસાઇટ્સની મુલાકાત લઈને તેમાં યૂઝર દ્વારા લૉગિન પણ કરી શકાય તે સુવિધા પ્રાપ્ત થઈ છે અને યૂઝરને તે પણ અધિકાર પ્રાપ્ત થયા કે તે ઓનલાઇન કન્ટેન્ટ બાબતે ટિપ્પણી કે કોમેન્ટ પણ કરી શકે છે. ઓનલાઈન વીડિયો ટેલિકાસ્ટ સરળતાથી જોઈ શકે છે, સોશિયલ પ્લેટફેર્મનો પણ સરળતાથી ઉપયોગ કરી શકાય છે, સાથે દુનિયાની કોઈપણ જગ્યાએથી જ્યાં ઈન્ટરનેટ સિગ્નલ મળતાં હોય ત્યાંથી ઓનલાઈન ખરીદી પણ કરી શકાય છે. આમ વેબ 2.0 એ ખરા અર્થમાં રિયલ ટાઈમ યુગ બની ચૂક્યો છે, સાથે જ આ યુગમાં આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટિલિજેન્સ,ઈન્ટરનેટ ઓફ્ થિંગ્સ અને રોબોટિક્સ ટેક્નોલોજીનો વિકાસ થયો.